|
O DRODZE KRZYŻOWEJ SŁÓW KILKA
Chrześcijanie obchodzili pamiątkę Męki i Śmierci Jezusa od najdawniejszych czasów. Wydarzenie to opisują wszyscy czterej Ewangeliści. O Męce Jezusa mówią również apokryfy, wzbogacając relację o dodatkowe wątki.
Jednym ze sposobów przeżywania Męki Pańskiej stało się nabożeństwo Drogi Krzyżowej. Obecny kształt Drogi Krzyżowej jest wynikiem długiej ewolucji wiary chrześcijańskiej.
W późnym antyku śmierć na krzyżu była zjawiskiem bardzo negatywnym, wręcz haniebnym, dlatego obawiano się takich przedstawień. Ukazywano krzyż z wieńcem zwycięstwa. Znalezienie relikwii Krzyża Świętego oraz budowa bazyliki Grobu Pańskiego przez Konstantyna (313 – 324) wpłynęły na kult miejsc świętych. Już w II poł. IV w. oddawano cześć relikwiom Krzyża Św. wystawiając je w Wielki Piątek na skale Golgoty. W procesji szli mieszkańcy Jerozolimy i pielgrzymi. Wtedy też pojawiły się pierwsze przedstawienia ku czci Chrystusa Ukrzyżowanego.
Zainteresowanie Męką Pańską wzrosło znacznie po zdobyciu Jerozolimy przez krzyżowców w XI w. Jerozolima stała się wtedy głównym sanktuarium chrześcijaństwa. Zwiedzanie świętego miasta zapoczątkowało późniejszą tradycję obchodów Drogi Krzyżowej. Kolejność nawiedzania miejsc męki nie była jeszcze ustalona. Dopiero franciszkanie, którzy w 1320 roku objęli opiekę nad sanktuariami w Jerozolimie, wprowadzili pewne ramy organizacyjne.
W Europie od XI wieku zaczyna stopniowo ulegać zmianie koncepcja Chrystusa jako Króla. Obraz Pantokratora (Władcy Wszechświata) ustępuje powoli wizji Chrystusa Człowieka, umęczonego, ociekającego krwią, martwego.
W średniowieczu dostrzeżono na nowo ludzką naturę Chrystusa, a zatem także Jego mękę i śmierć. Największych przemian dokonał św. Franciszek z Asyżu. Za jego sprawą Chrystus niejako stał się uczestnikiem codziennego życia. Kult Pasji wyrażał się teraz w serdecznym współczuciu, w pragnieniu współ-uczestniczenia w męce.
Od XIV wieku zaczęto pojmować Pasję w sposób bardzo realistyczny, przeżywać każdy szczegół Drogi Krzyżowej.
Termin "stacja" (łac. statio) oznaczał procesję, podczas której nie klękano, a całe nabożeństwo odprawiano, idąc lub stojąc. Potem "stacja" oznaczała zatrzymanie się procesji w określonym miejscu. Pierwszym, który użył terminu "stacja" na oznaczenie świętych miejsc Drogi krzyżowej w Jerozolimie, był Anglik Wiliam Wey, pielgrzym do Ziemi Świętej w latach 1458-1472.
Do powstania nabożeństwa stacyjnego w formie współczesnej Drogi Krzyżowej przyczynił się najbardziej Holender Adrian Cruys - przełożony klasztoru św. Barbary w Delft (zmarł w 1585 roku). Ułożył on cykl Drogi Krzyżowej o 12 stacjach. Takie nabożeństwo rozszerzyło się pod koniec XVI wieku na całą Europę. Po dodaniu w XVII wieku dwóch ostatnich stacji: zdjęcie z krzyża i złożenie do grobu, Droga Krzyżowa uzyskała ostateczny kształt, znany do dzisiaj.
Najgorliwszym propagatorem Drogi Krzyżowej o 14 stacjach był franciszkanin św. Leonard z Porto Maurizio (1676-1751). Wzniósł na terenie Włoch 572 Drogi Krzyżowe. Jedna z najsłynniejszych znajduje się w rzymskim Koloseum. Założył ją na prośbę św. Leonarda papież Benedykt XIV. Teksty Drogi krzyżowej ułożone przez św. Leonarda używane są do dzisiaj.
Przez wieki człowiek przedstawiał Mękę Chrystusa w bardzo różny sposób i w różnych technikach. Droga Krzyżowa była zawsze przedmiotem zainteresowania społeczeństw, wzbudzała natchnienie artystów, była wydarzeniem, obok, którego nigdy nie przechodzono obojętnie.
Prezentowana w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego wystawa CZTERY RAZY PASJA pokazuje cztery różne Drogi Krzyżowe, czterech różnych artystów.
Janina Blicharska-Linar - w swoich obrazach przedstawiła przyrodę cierpiącą podczas Męki Pańskiej.
Ksiądz Stanisław Drąg to autor ikon, zafascynowany kulturą prawosławia. W prawosławiu Droga Krzyżowa nie występuje. To nabożeństwo pokutne Kościoła katolickiego, nasycone elementami dolorystycznymi, grozą, bólem i cierpieniem, nieodłącznie związane z ludzką naturą Chrystusa. W rozpamiętywaniu Męki Pańskiej Stanisław Drąg nadaje jej eschatologiczną wymowę oraz głębię przeżycia duchowego. Ikona to obraz między rzeczywistością widzialną a metafizyczną. Obraz, który umożliwia kontemplację istoty Boga, który nie tylko pokazuje dany temat, ale go uobecnia. Oglądając ikony uczestniczymy w tajemnicy męczeństwa Chrystusa, a także w tajemnicy zbawczej Idei Boga.
Rzeźba ludowa Władysława Gruszczyńskiego prezentuje jeszcze inny typ przedstawienia Drogi Krzyżowej. To proste i dosłowne sceny „świątków”. Sztuka ludowa przemawia prostotą i naiwnością, przez co staje się bardzo wymowna.
Stacje Drogi Krzyżowej Księdza Władysława Paciaka to malarstwo nasycone grozą i ekspresją. Ciemne, pełne przeżyć przedstawienia dopełnił artysta formą desek, gwoździ i blachy.
Dla współczesnego człowieka KRZYŻ – to znak budzący ogrom pytań. Szczególnie bliski wtedy, gdy dotyka nas osobiście: w chorobie, cierpieniu, niepowodzeniu czy śmierci. Bliski staje się poprzez przeżywanie Wielkiego Tygodnia. Niech wystawa w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego przybliży nam istotę Męki Pańskiej, niech pomoże przeżyć tajemnicę Świąt Wielkanocnych.
Składam serdeczne podziękowania pomysłodawcy niniejszej wystawy - Księdzu Stanisławowi Drągowi za udostępnienie swoich prywatnych zbiorów dla Muzeum i wszelką pomoc.
Iwona Stefaniak
|
