|
Zabytkowy park w Warce - Winiarach
Krajobrazowy Park na Winiarach został założony w II poł. XVIII w. i przekształcony w XIX i XX wieku. Rozciąga się na skarpie i zboczach nad Pilicą otaczając ze wszech stron Dwór w Winiarach – dziś Muzeum imienia Kazimierza Pułaskiego. Winiarski park to najbardziej urokliwy fragment Warki, miejsce spacerów i odpoczynku mieszkańców miasta i turystów.
Śladami najstarszego założenia ogrodu wydaje się być: droga od zachodu, równoległa do skarpy, biegnąca z Warki do muzeum, wpadająca na oś dziedzińca przed dworem oraz droga od północy – prowadząca z pól, prostopadła do osi budynku. Obsadzone niegdyś lipami drogi stanowiły główne aleje prowadzące do dworku. Całość założenia pałacowo-ogrodowego została powiększona w XIX w. o pasmo skarpy i pas dolny między stokiem, a starorzeczem Pilicy. Prawdopodobnie na łachach nad rzeką rozciągały się niegdyś szpalery świerkowe. Drzewostan winiarskiego parku, poza krajowymi gatunkami tj.: lipa, akacja, wiąz, klon, modrzew, jesion, kasztanowiec – posiadał okazy rzadkich odmian drzew pozaeuropejskich. Jeszcze do połowy XX w. kwitły tu katalpy, a w wąskich alejkach można było spotkać olbrzymich rozmiarów osty stepowe. W latach czterdziestych ubiegłego stulecia część drzewostanu, głównie długoletnie lipy, została wycięta. Do najpiękniejszych, zachowanych okazów należą cztery kilkusetletnie dęby o rozłożystych konarach, a także stuletnie lipy.
Tradycja mówi, że park był ulubionym miejscem zabaw Kazimierza Pułaskiego, a pod jedną z lip miał odpoczywać Tadeusz Kościuszko. Walory parku doceniał także Józef Mehoffer, który przebywał tu na letnim wypoczynku w 1935 r.
Całe założenie ogrodowe wyróżnia się pod względem przestrzennym ścisłym powiązaniem z warunkami położenia i środowiskiem przyrodniczym. Dominujące miejsce przy górnej krawędzi skarpy zajmuje pałac akcentujący zróżnicowanie dwóch głównych obszarów: doliny Pilicy i płaskowzgórza. Park założony na płaskowzgórzu – zwany górnym cechuje silne zadrzewienie z drobnymi polanami i punktami widokowymi. Niegdyś – podobnie jak dziś, był on najbardziej użytkowany. Teren przed pałacem był prawdopodobnie parkiem w stylu francuskim o regularnym rozłożeniu szpalerów. Część podskarpowa ze stawami – zwana parkiem dolnym, miała charakter angielskiego parku o naturalnie ułożonej roślinności.
Zarys układu dawnego parku zachował się do dziś: wyraźnie widoczna jest część wjazdowa z drogą zachodnią i północną oraz dziedziniec podjazdowy. Na terenie parku górnego zachowały się ślady dawnych alei spacerowych, a także szczątki fundamentów romantycznej altany powstałej w XIX w. Fragment kolumnady altany istniał tu do 1968 r. Ze względu na stan techniczny popadł w ruinę. W 1999 r. romantyczna kolumnada została odbudowana na podstawie zachowanych archiwalnych planów.
W centralnym punkcie górnego parku znajduje się pomnik Kazimierza Pułaskiego, wystawiony w 200-ną rocznicę śmierci Bohatera, odsłonięty 13 października 1979 r. Autorem projektu pomnika jest warszawski rzeźbiarz Kazimierz Danilewicz. Pomnik wykonany jest z brązu, na cokole z czerwonego piaskowca, ma 5 metrów wysokości i waży 3 tony.
Warto zwrócić uwagę na pamiątkowy kamień usytuowany przed romantyczną kolumnadą. Jest to pamiątka ufundowana przez społeczeństwo Warki w 180-tą rocznicę śmierci Kazimierza Pułaskiego w 1959 r.
W części północnej parku górnego znajduje się Kapliczka na Trzecie Tysiąclecie przedstawiająca Chrystusa Frasobliwego, autorstwa rzeźbiarza Stefana Lisowskiego. Została wykonana w 150-letnim jesionie, który zniszczyło uderzenie pioruna.
Przedłużenie górnego parku na wschód stanowi park wschodni z zachowanymi dwoma, małymi stawami na tarasowych wgłębieniach. Miejscem często odwiedzanym przez mieszkańców Warki i turystów jest kapliczka Najświętszej Marii Panny umieszczona w zboczu skarpy nieopodal stawów.
Teren parku dolnego jest gęsto pokryty drzewami. Najczęściej są to samosiewy. Gdzieniegdzie można dostrzec fragmenty dawnej winnicy. Urozmaiceniem podskarpia są starorzecza z siecią kanałów wodnych.
.
Winiarski park jest przykładem harmonijnego powiązania kompozycji ogrodowej z istniejącym naturalnym środowiskiem przyrodniczym. Wśród zabytkowych parków Mazowsza jest szczególnym przykładem rozwiązania krajobrazowego, gdzie środowisko płaskowzgórza zostało powiązane z doliną rzeki. Ma duże walory dendrologiczne. Panujący tu mikroklimat stwarza warunki dobrego odpoczynku i rekreacji.
|
