Wspomnienie o Leonardzie Pękalskim

8 listopada w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce odbył się wykład prof. Andrzeja K. Olszewskiego pt. „Leonard Pekalski – malarz i nauczyciel”. 25 października minęła 110-ta rocznica urodzin artysty. Historyk sztuki - Prof. Andrzej K. Olszewski jest chrześniakiem Leonarda Pękalskiego, jego ojciec – Czesław Olszewski odkrył talent Pękalskiego.

Leonard Pękalski - ur. 25 października 1896 w Grójcu, w rodzinie Aleksandra – szewca i Anny z Mankiewiczów, jako trzeci syn z ośmiorga dzieci. Ukończył rosyjską szkołę trzyklasową w Grójcu. Jego przyjacielem był Czesław Olszewski – znany fotografik, ojciec prof. Andrzeja K. Olszewskiego. To on namawiał Pękalskiego do rysowania. Za jego radą w 1912 roku przedstawił swoje prace Leonowi Papieskiemu – opiekunowi artystów. Ten ocenił go bardzo pozytywnie i skierował do Edwarda Trojanowskiego, a nawet zapłacił za pierwszy rok nauki w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (1913 r.) W 1915 roku otrzymał stypendium Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a w kolejnym roku stypendium im. M. Tyszkiewicza, które umożliwiły mu dalsze studia. W 1920 roku uczestniczył w wojnie, w formacji kawaleryjskiej. Razem z Tomaszem Nocznickim współtworzył także Polską Organizację Wojskową w Grojcu.
W latach 1921-22 pracował razem z Felicjanem Szczęsnym Kowarskim w Zakładzie Graficznym „Sztuka” w Toruniu. Kiedy Kowarski otrzymał katedrę w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Pękalski został jego asystentem i pełnił tę funkcję do 30 IX 1928 r. W tym okresie pracował także przy konserwacji zabytków. Wykonywał prace m.in.: na Wawelu. W 1925 r. był współzałożycielem i członkiem grupy artystycznej „Jednoróg”. W latach 1925-29 odbył podróże artystyczne do Francji, Włoch i Anglii. 1 X 1928 roku został asystentem, w 1932 roku profesorem, a 19 XII 1934 roku otrzymał nominację na stanowisko prof. nadzw. malarstwa dekoracyjnego w ASP w Warszawie.
Był związany także z grupą artystyczną „Pryzmat”, której patronował F.S. Kowarski. Pękalski uprawiał malarstwo olejne, gwasze i rysunki. Malował kompozycje figuralne, portrety, martwe natury, sceny batalistyczne i pejzaże. Malował m.in. okolice Krasiczyna, Grójca, i Mokotowa.
Tworzył również w latach okupacji niemieckiej. Kontynuował prywatne nauczanie studentów w swojej pracowni. Uczestniczył w działaniach konspiracyjnych na terenie Warszawy. Jako oficer Armii Krajowej był instruktorem na tajnych Zastępczych Kursach Szkoły Podchorążych Piechoty. Został zamordowany przez Niemców w czasie Powstania Warszawskiego 2 IX 1944 roku na Sadybie, pochowany jest na Cmentarzu Czerniakowskim. Jego prace znajdują się w muzeach i zbiorach prywatnych. Największy zbiór posiada Biblioteka Narodowa.
Wg informacji prasowej (Słowo Ludu” 1976 r.) rodzina Pękalskiego, zgodnie z jego życzeniem przekazała Urzędowi Miasta i Gminy Grójec kilkadziesiąt obrazów autorstwa malarza. „Zdeponowane zostały w biurze Rejonowego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej mieszczącego się wtedy w gmachu Ratusza. Po opuszczeniu go przez Rejonowe Przedsiębiorstwo, odrestaurowaniu budynku i przystosowaniu do potrzeb placówki kulturalnej, w Ratuszu planowano otwarcie Regionalnego Muzeum. Muzeum nie utworzono, obrazy Pękalskiego uległy rozproszeniu, los ich nie jest znany” – pisał Henryk Swiderski w Słowniku wiedzy o grójeckim, pod red. Z. Szeląga, z. 4, Grójec 1996, str. 77. Szkoda, że tak zaprzepaszczono dzieła po znanym i cenionym malarzu. Na spotkaniu w wareckim Muzeum dyskutowano także na ten temat. Obecni byli Prof. Zdzisław Szeląg i Andrzej Rola-Stężycki z Grójca. Potwierdzili fakt zaginięcia obrazów Pękalskiego. Gdyby ktoś z Grójczan miał jakiekolwiek informacje na ten temat – Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego prosi o kontakt.

Iwona Stefaniak