|
 Twórczość Andrzeja Bieńkowskiego, nierozerwalnie związana z działalnością etnograficzną jest zjawiskiem niespoty-kanym i fascynującym.
Artysta urodził się w 1946 roku w Warszawie. Studiował na Wydziale Malarstwa, następnie Grafiki ASP w Warszawie. Dyplom otrzymał w 1971 roku. Obecnie pracuje jako profesor malarstwa i rysunku na Wydziale Wzornictwa Przemysłowego na warszawskiej ASP. Choć miejscem urodzenia, zamieszkania i pracy Andrzeja Bieńkowskiego jest stolica – to twórczość jego daleko odbiega od aglomeracji dużego miasta. Artysta czerpie inspiracje z wypraw etnograficznych na wieś. Rodzina twórcy pochodzi z Mogielnicy, co sprawiło, że z regionem Grójecczyzny związał się w sposób szczególny.
Od 1978 roku Andrzej Bieńkowski dokumentuje muzykę wiejską w Polsce, a od kilku lat także na Ukrainie (Polesie Wołyńskie). Wspólnie z żoną Małgorzatą zgromadził największe w kraju, prywatne zbiory dokumentujące muzykę wsi. Na dokumentację Bieńkowskiego składają się fotografie, nagrania audio, video, filmy dokumentalne. Artysta prowadził także wiele badań etnograficznych w rejonie Mogielnicy, Grójca, Warki i Góry Kalwarii. Na tych terenach zarejestrował wielu „ostatnich wiejskich muzykantów”. W Warce działała aż do 1990 roku kapela ludowa braci Wlazłów. „Była to świetna kapela. Szefem był tam harmonista Edward Wlazło (1924-1994), grał na starej, 3-rzędowej, 24-basowej harmonii. Skrzypkiem w kapeli był Jan Strzałkowski, mieszkający w pobliskiej wsi Grabów. Bębnił im brat Edwarda – Stanisław. Kapela ta chodziła po weselach na dużym obszarze, od Białobrzegów do Góry Kalwarii. Wiele wesel odegrała w Warce. Występowała na wielu przeglądach folklorystycznych. Panowie grali poleczki, mazurki, oberki, ale i tanga, fokstroty i modne przeboje. Filmowałem i nagrywałem tę kapelę kilkakrotnie, poświeciłem im też audycję radiową” – opowiada Andrzej Bieńkowski.
Owocem wieloletniej pracy etnografa są dwie książki: „Ostatni wiejscy muzykanci” i „Muzykanckie zdjęcia”. Publikacje opowiadają o ostatniej generacji wiejskich muzykantów, ich obyczajach i muzyce. Są zapisem odchodzenia kultury wsi, próbą analizy przyczyn jej zaniku, a zarazem świadectwem jej wyjątkowości i oryginalności. Andrzej Bieńkowski pisze o ludziach, dzięki którym istniała prawdziwa, wiejska muzyka: o skrzypkach, basistach i bębnistach. To oni jeszcze w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych grywali na wiejskich weselach. Dla Andrzeja Bieńkowskiego odkurzyli swoje instrumenty, zagrali dawne mazury i oberki. Książki Bieńkowskiego pełne są fotografii. Artysta fotografuje muzykantów w chałupach, w zagrodach, na ławce przed domem. Pokazuje ludzi takimi, jakimi są w rzeczywistości, w pracy i w gospodarstwie. Fotografia odgrywa w jego działalności ważną rolę. To z jednej strony dokumentacja, ale z drugiej - zdjęcia „szkice” do malarskiej twórczości. Bowiem wieś, jej ludzie i odchodząca kultura są głównym tematem obrazów Bieńkowskiego. Jego malarstwo to sceny polskiej wsi, z całą jej prostotą, skromnością i malowniczością. To przedstawienia wyjęte jak z bajki opowiadanej przez prababcię lub dziadka. Każdy z obrazów ma swój wyjątkowy nastrój, jakby artysta chciał zatrzymać urok niepowtarzalnej chwili, uwiecznić coś, co może już się nie zdarzyć. Bieńkowski maluje wiejskich muzykantów tak, iż mamy wrażenie, jakby na chwilę oderwał ludzi codziennych obowiązków. Wszystko to ściśle wiąże się z obserwacją prowadzoną przez artystę i etnografa zarazem.
Andrzej Bieńkowski wypracował oryginalny język przekazu. Posługuje się własną techniką malarską. Używa farb akrylowych, piasku i tworzyw syntetycznych. Nie boi się mocnych kolorów, tak charakterystycznych dla folkloru. W wiejskich chałupach widzimy błękity, soczyste zielenie, czerwienie, a nawet róże. Światło buduje jego obrazy. W pejzażach daje się dostrzec słoneczne promienie. Bieńkowski maluje odważnie, ale z dużym wyczuciem formy. Szczególną wagę przywiązuje do postaci muzykantów i ich instrumentów. Dawne, często podniszczone skrzypce, kontrabasy tworzą nastrój w obrazie. Artysta jest konsekwentny. Urzeka tematem mocno zakorzenionym w tradycji, a także dyscypliną, jaką sobie narzucił. O ile fotografie i filmy stanowią dokumentacje etnograficzną, o tyle malarstwo Andrzeja Bieńkowskiego przekazuje wrażenie, klimat spotkania z muzykantami. To poetyckie potraktowanie wiejskiej rzeczywistości, jakby artysta chciał przybliżyć odchodzący świat, przybliżyć coś, czego na co dzień trudno doświadczyć. Obrazy te są osobistym przeżyciem, są zauroczeniem mocno udokumentowanym przez malarza, fotografa i etnografa.
Twórczość Andrzeja Bieńkowskiego była prezentowana w ponad trzydziestu wystawach indywidualnych i ponad stu wystawach zbiorowych w kraju i zagranicą. Za swoją pracę artysta otrzymał wiele nagród, a w 1995 roku Nagrodę im. Oskara Kolberga. Od 2004 roku Andrzej Bieńkowski jest kierownikiem Katedry Malarstwa, Rysunku i Rzeźby na Wydziale Wzornictwa Przemysłowego ASP w Warszawie. Jest autorem książek, artykułów i wykładów poświęconych tradycyjnej muzyce wiejskiej. Jego wykłady często połączone są z projekcją filmów dokumentalnych. Andrzej Bieńkowski cały czas maluje i fotografuje.
Przygotowana wystawa malarstwa Andrzeja Bieńkowskiego w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce jest dowodem wdzięczności za dokumentację regionu Grójecczyzny, a także wyrazem uznania dla Jego twórczości.
Iwona Stefaniak
|
